Warszawa, październik 2025 r. – W Dzienniku Ustaw RP (poz. 1436) opublikowano ustawę z dnia 12 września 2025 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim.
Nowelizacja, podpisana przez Prezydenta RP, wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. i wprowadza szereg rozwiązań wzmacniających pozycję jednostek pomocniczych gmin oraz aktywizujących młodzież w życiu lokalnym.

---

Kluczowe cele zmian

Nowe przepisy mają zwiększyć samodzielność sołectw, osiedli i innych jednostek pomocniczych, wprowadzić bardziej przejrzyste zasady realizacji funduszu sołeckiego oraz umożliwić tworzenie młodzieżowych rad również na poziomie jednostek pomocniczych – a nie tylko w całej gminie.

---

Młodzieżowe rady jednostek pomocniczych – nowy wymiar partycypacji

Dotychczas młodzieżowe rady mogły działać jedynie przy radzie gminy. Nowelizacja dodaje art. 5b ust. 16–18, który pozwala radom jednostek pomocniczych (sołectwom, osiedlom, dzielnicom) powoływać własne młodzieżowe rady.

Do ich zadań należeć będzie m.in.:

• opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży,
• udział w tworzeniu lokalnych strategii i programów młodzieżowych,
• monitorowanie ich realizacji,
• podejmowanie działań na rzecz młodzieży,
• współpraca z innymi młodzieżowymi radami.

Dzięki temu młodzi mieszkańcy zyskają realny wpływ na decyzje dotyczące ich najbliższego otoczenia – od placów zabaw, po inicjatywy edukacyjne i kulturalne.

---

Ubezpieczenie i konwent sołtysów – nowa ochrona i współpraca

Wprowadzono również art. 37c i 37d, które zwiększają bezpieczeństwo i integrację lokalnych liderów:

• Członkowie organów wykonawczych jednostek pomocniczych (np. sołtysi, przewodniczący zarządów osiedli) będą objęci ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej i następstw nieszczęśliwych wypadków związanych z wykonywaniem obowiązków.
• Wójt (burmistrz, prezydent miasta) będzie mógł powołać Konwent przewodniczących organów wykonawczych, który stanie się ciałem doradczo-opiniodawczym, wzmacniającym współpracę pomiędzy jednostkami a samorządem gminnym.

To rozwiązanie sprzyja dialogowi i wymianie doświadczeń między sołtysami, przewodniczącymi rad osiedli i władzami gmin.

---

Fundusz sołecki – większa elastyczność i kontrola

Zmiany w ustawie o funduszu sołeckim (art. 5–7a) porządkują procedury składania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie lokalnych przedsięwzięć.

Najważniejsze nowe rozwiązania:

• Wójt może odrzucić wniosek w ciągu 7 dni, ale sołtys ma prawo go podtrzymać i przekazać radzie gminy.
• Rada gminy ma obowiązek rozpatrzyć taki wniosek w terminie 30 dni.
• Zebranie wiejskie może ponownie uchwalić projekt, jeśli wcześniej został odrzucony.
• Wójt jest związany decyzją rady gminy – co wzmacnia samorządność i przejrzystość procedur.

Dodatkowo nowy art. 7a pozwala, by gminy tworzyły fundusze na przedsięwzięcia w innych jednostkach pomocniczych niż sołectwa, np. w osiedlach lub dzielnicach.

To ważna zmiana, która zrównuje prawa wszystkich jednostek pomocniczych, niezależnie od ich charakteru.

---

Przepisy przejściowe i dostosowawcze

Młodzieżowe rady już działające w jednostkach pomocniczych zostaną automatycznie uznane za zgodne z nowymi przepisami (art. 3), a ich kadencje zakończą się zgodnie z dotychczasowymi zasadami (art. 4).
Rady gmin oraz organy uchwałodawcze jednostek pomocniczych będą miały 6 miesięcy na dostosowanie statutów do wymagań ustawy (art. 5).

---

Znaczenie zmian dla samorządów

Nowelizacja stanowi kolejny krok w kierunku wzmacniania samorządności lokalnej i społecznej partycypacji.
Umożliwia większą autonomię jednostek pomocniczych, aktywizuje młodzież, a także wprowadza bardziej przejrzyste i partnerskie relacje między wójtem, radą gminy i sołectwami.

To rozwiązania, które mogą realnie przełożyć się na większą aktywność obywatelską i skuteczniejsze zarządzanie gminami – szczególnie w kontekście programów lokalnych i rozwoju wspólnot wiejskich oraz osiedlowych.

---

Autor: Redakcja „Rzeczsamorządowa”
Źródło: Dziennik Ustaw RP, poz. 1436 z dnia 21 października 2025 r.