Ministerstwo Edukacji Narodowej pracuje nad nowelizacją ustawy Prawo oświatowe, która może wprowadzić istotne zmiany dla uczniów w całym kraju. W centrum uwagi znalazły się prawa i wolności ucznia – projekt zakłada ich uporządkowanie i wzmocnienie, a także zapewnienie uczniom ochrony analogicznej do tej, jaką objęci są tzw. sygnaliści.
Nowelizacja wprowadza zapis, że uczeń, który zgłasza nieprawidłowości w szkole – np. naruszenia prawa, niewłaściwe działania kadry pedagogicznej lub niezgodne z przepisami procedury – będzie objęty szczególną ochroną. Ochrona ta ma być zbliżona do przepisów ustawy o ochronie sygnalistów.
Zgodnie z obowiązującym już prawem, sygnalistą jest osoba, która w kontekście związanym z wykonywaną pracą (również w sektorze edukacji) zgłasza lub ujawnia naruszenia prawa. Sygnalista podlega ochronie prawnej przed działaniami odwetowymi. Resort edukacji chce, by analogiczne rozwiązania objęły także uczniów.
Zgodnie z planowanym brzmieniem przepisów, szkoła, jej pracownicy, a także inne osoby działające w jej imieniu, nie będą mogły stosować żadnych działań odwetowych wobec ucznia, który:
Taki uczeń nie będzie mógł zostać ukarany, zastraszany, ani poddawany negatywnym konsekwencjom z tytułu swojego działania – pod warunkiem, że działał w granicach prawa.
Wzorując się na ustawie o ochronie sygnalistów, przewidywane są również sankcje karne wobec osób naruszających te przepisy. Ujawnienie tożsamości ucznia-sygnalisty może skutkować grzywną, ograniczeniem wolności, a w niektórych przypadkach nawet karą więzienia do roku. Z kolei działania odwetowe wobec ucznia mogą być zagrożone karą do dwóch lat pozbawienia wolności – lub do trzech, jeśli są uporczywe.
W projekcie zmian zawarto również propozycję, by każda szkoła publikowała w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) jednolity tekst swojego statutu oraz inne istotne dokumenty regulujące jej funkcjonowanie. Taki krok zwiększy przejrzystość działania placówek oświatowych i ułatwi uczniom oraz rodzicom dostęp do wiedzy o przysługujących im prawach.
Propozycje Ministerstwa Edukacji Narodowej to krok w stronę realnego wzmocnienia pozycji ucznia w systemie edukacji. Jeżeli projekt zostanie uchwalony w obecnym kształcie, szkoły będą zobowiązane nie tylko do respektowania, ale też aktywnego chronienia ucznia działającego w interesie publicznym. Może to być milowy krok w budowaniu świadomego, bezpiecznego i otwartego środowiska edukacyjnego.